Syllabus & Study Material_VIII_SA2_Sanskrit_(2016-17) For DAV Public Schools, Bharat

॥ संकलनात्मक-मूल्याङ्कनम्-2-पाठ्यक्रमः (SA2 Syllabus) ॥

कक्षा – अष्टमी                              विषयः – संस्कृतम्

  v सुरभिः (पाठ्यपुस्तकम्)

पाठः - 7. क्षमस्व महर्षे ! क्षमस्व

पाठः - 8. अविश्वस्ते न विश्वसेत्

पाठः - 9. गुणाः पूजास्थानं गुणिषु

पाठः - 10. वचने का दरिद्रता

पाठः - 11. हितं मनोहारि च दुर्लभं वचः

पाठः - 12. स्वाध्यायात् मा प्रमदः

  v व्याकरणम्

·       सन्धिः - वृद्धिः, यण्

·       शब्दरूपाणि - मुनि, मति, साधु, मातृ, पितृ, विद्वस्

सर्वनामशब्दाः - तत्, एतत्, इदम् (त्रिषु लिङ्गेषु)

·       संख्या - 51-100

संख्या – 1-4 (त्रिषु लिङ्गेषु –– प्रथमा विभक्तौ)

·       अव्ययानि - पुरा, ऋते, विना, नमः, एव, नीचैः, उच्चैः, अधुना, श्वः, ह्यः

·       उपपद–विभक्तयः -   चतुर्थी, पञ्चमी, षष्ठी, सप्तमी (रुच्, दा, नमः, स्वस्ति,  

बहिः, पृथक्, ऋते, उपरि, पुरतः, पृष्ठतः, अधः, स्निह्, विश्वस्)

·       धातुरूपाणि – (परस्मैपदिनः) - वद्, नम्, त्यज्, रच्, लिख्, पा, कृ

(लट्–लृट्–लोट्–लङ्–विधिलिङ्–लकारेषु)

(आत्मनेपदिनः) - सेव्, लभ्, शुभ्, रुच् (लङ् लकारे)

·       प्रत्ययाः - तुमुन्, क्त, क्तवतु

·       उपसर्गाः - दुस्, नि, निस्, प्र, प्रति, परि, वि, सम्

·       समासः - अव्ययीभावः, द्वन्द्वः

·       अपठित–गद्यांशः

·       चित्र-वर्णनम् (चित्राधृत–वाक्यरचना)

·       पत्र-लेखनम्

__________________________________

__________________________________

॥ संकलनात्मक-मूल्याङ्कनम्-2-पाठ्यसामग्री ॥

॥ (SA2–Study Material) ॥

कक्षा – अष्टमी                                      विषयः – संस्कृतम्

।। वृद्धि–सन्धिः ।।

नियम -

अ/आ  के बाद  ए/ऐ  आने पर दोनों के स्थान पर ‘ऐ’,

अ/आ  के बाद  ओ/औ  आने पर दोनों के स्थान पर ‘औ’

तथा

अकारान्त/आकारान्त उपसर्ग के बाद ऋ आने पर दोनों के स्थान पर ‘आर्’ हो जाता है।

उदाहरण -

अ/आ + ए/ऐ = ऐ

एक + एकम् = एकैकम्

परम + ऐश्वर्यम् = परमैश्वर्यम्

सदा + एव = सदैव

जनता + ऐक्यम् = जनतैक्यम्

अ/आ + ओ/औ = औ

जल + ओघः = जलौघः

वन + औषधिः = वनौषधिः

महा + ओषधम् = महौषधम्

महा + औदार्यम् = महौदार्यम्

अ/आ (अकारान्त/आकारान्त उपसर्ग) + ऋ = आर्

उप + ऋच्छति = उपार्च्छति

प्र + ऋणम् = प्रार्णम्

__________________________________

__________________________________

।। यण्–सन्धिः ।।

नियम -

यदि ‘इक्’ ( इ/ई, उ/ऊ, ऋ/ऋॄ तथा लृ) के बाद असमान/भिन्न स्वर हों, तो उन्हें ‘यण्’ (य्, व्, र् तथा ल्) आदेश हो जाता है।

विवरणिका -    

इ/ई + असमान स्वर (अ, उ, ए आदि) = य्

उ/ऊ + असमान स्वर (अ, इ, ए आदि) = व्

ऋ/ऋॄ + असमान स्वर (अ, उ, ए आदि) = र्

लृ + असमान स्वर (अ, उ, ए आदि) = ल्

उदाहरण -

इ/ई + असमान स्वर (अ, उ, ए आदि) = य्

यदि + अपि = यद्यपि

इति + आदिः = इत्यादिः

प्रति + एकम् = प्रत्येकम्

सुधी + उपास्यः = सुध्युपास्यः

उ/ऊ + असमान स्वर (अ, इ, ए आदि) = व्

मधु + अरिः = मध्वरिः

सु + आगतम् = स्वागतम्

गुरु + आदेशः = गुर्वादेशः

वधू + आगमनम् = वध्वागमनम्

ऋ/ ऋॄ + असमान स्वर (अ, उ, ए आदि) = र्

मातृ + अंशः = मात्रंशः

पितृ + आदेशः = पित्रादेशः

लृ + असमान स्वर (अ, उ, ए आदि) = ल्

लृ + आकारः = लाकारः

लृ + आकृतिः = लाकृतिः

__________________________________

__________________________________

Syllabus & Study Material_VII_SA2_Sanskrit_(2016-17) For DAV Public Schools, Bharat

॥ संकलनात्मक-मूल्याङ्कनम्-2-पाठ्यक्रमः (SA2 Syllabus) ॥

कक्षा – सप्तमी                              विषयः – संस्कृतम्

  v  सुरभिः (पाठ्यपुस्तकम्)

पाठः - 7. बुद्धिः एव उत्तमा

पाठः - 8. अविवेकः परमापदां पदम्

पाठः - 9. बुद्धिमान् गोपालकः

पाठः - 10. मधुरवचनानि

  v  व्याकरणम्

o   शब्दरूपाणि - मुनि, मति, बाल, माला, फल, छात्र 

    सर्वनामशब्दाः - किम्  (त्रिषु लिङ्गेषु), अस्मद्, युष्मद्

o   धातुरूपाणि - पठ्, भू, लिख्, चल्, गम्, अस्, वद्, हस्, पा, दृश्

                     (लोट्–लङ्–लकारयोः )

o   संख्या - 51-75

o   सन्धिः – गुणः, दीर्घः

o   प्रत्ययः – तुमुन्, क्त्वा, ल्यप्

o   अव्ययानि - धिक्, कुत्र, ह्यः, अद्य, श्वः, ऋते, अधुना, एव, सर्वत्र

o   उपसर्गाः - उप, उत्, अनु, निस्, अव, परि

o   उपपद–विभक्तिः - पञ्चमी, षष्ठी, सप्तमी (बहिः, ऋते, उपरि,

                            अधः, स्निह्) – केवलं विभक्तिमेलनम्

o   काल-विचारः

o   अपठित-गद्यांशः

___________________________________

___________________________________